باقِلانی. ابوبکر الطیب. استاد علمای زمان خود بود معاصر قادر خلیفه و سلطان محمود غزنوی. از رسول (ص) مرویست که در دین اسلام به هر صد سال عالمی خیزد که وجود او سبب رواج کار دین و اسلام باشد و اهل جهان را استاد و راهنما باشد و علمای حدیث در سدۀ اول عمر عبدالعزیز مروانی و در سدۀ دوم امام شافعی مطلبی و در سدۀ سوم ابوالعباس احمد بن شریح و در سدۀ چهارم ابوبکر طیب باقلانی ... بوده اند.
و صاحب روضات الجنات آرد :
قاضی ابوبکر محمد بن طیب بن محمد باقلانی اشعری بصری، متکلم مشهور، به روایت ابن خلکان امام مذهب شیخ ابوالحسن رئیس اشاعره بود، در بغداد سکونت داشت و تصانیف فراوان در علم کلام دارد و ریاست در این مذهب به او پایان یافت، بین او و ابوسعید هارونی مناظراتی رفته است و قاضی در آن سخن بسیار گفته، قاضی مذکور روز یکشنبه هفت روز مانده از ذی قعدۀ سال 403 ه.ق. وفات یافت و فرزندش حسن بر او نماز گزارد و ابتدا در خانه اش به دروازۀ مجوس سپرده و سپس در مقبرۀ باب حرب دفن شد.
زرکلی در الاعلام آرد :
محمد بن طیب بن محمد شرقی فاسی مالکی در مدینه سکونت داشت. محدث لغوی بود، ازکتب او «مسلسلات» در حدیث و فیض نشرالانشراح حاشیه بر کتاب اقتراح سیوطی در نحو و حاشیه بر قاموس و شرح نظم فصیح ثعلب و شرح کفایة المتحفظ و شرح کافیۀ ابن مالک و شرح شواهد الکشاف و حاشیه بر مطول و رحلة است. او در فارس متولد شد و در مدینه درگذشت .
و سیوطی می نویسد :
از جمله کسانی که در روزگار او [ القادر باﷲ خلیفۀ عباسی ] وفات یافتند، قاضی ابوبکر باقلانی بود.
عالم مشهور قاضی ابوبکر محمد باقلانی متوفی سنۀ 403 ه.ق. مذهب اشعری داشت و در تأیید و ترویج این طایفه کوشش بسیار کرد.
پس از ابوالحسن اشعری شاگردانش مانند ابن مجاهد و دیگران طریقۀ او را دنبال کردند و این طریقه را قاضی ابوبکر باقلانی از آنان گرفت و آن را تهذیب کرد. پس از اوامام الحرمین ابوالمعالی پدید آمد و کتاب شامل را املاء کرد.
ابن خلکان گوید :
قاضی ابوبکر محمد بن طیب بن محمد بن جعفر بن القاسم معروف به باقلانی از متکلمین مشهور بود، ... قاضی مذکور در شنبه هفت روز مانده از ذی قعدۀ سنه 403 در بغداد درگذشت و در یکشنبه به خاک سپرده شد. در مرگ او گفته اند :

انظر الی جبل تمشی الرّجال به
و انظر الی القبر مایحوی من الصّلف
و انظر الی صارم الاسلام مغتمداً
و انظر الی درّة الاسلام في الصّدف

فرزندش حسن بر او نماز گزارد و در خانه اش در درب المجوس دفن و سپس به باب حرب انتقال داده شد.
از کتب او اعجاز القرآن و هامش الاتقان فی علوم القرآن سیوطی است. تولد او به سال 338 ه.ق. بود.
او از اکابر متکلمین عهد عضدالدولۀ دیلمی بود... کتاب اعجاز القرآن و الانتصار و کشف اسرار الباطنیه و ملل و نحل و هدایة المسترشدین از تألیفات اوست. در شصت و پنج سالگی در بغداد وفات یافته، گاهی او را ابن الباقلانی نیز گویند. از مجالس المؤمنین نقل است که از جمله اهل ضلال که در دست شیخ مفید عاجز و مبهوت بودند قاضی ابوبکر باقلانی است که روزی در مناظره شیخ مغلوب شد و مانند مرغ رمیده از شاخی به شاخی می پرید... چون شیخ راه پرواز او را بست. باقلانی خواست حرفی بگوید، گفت : أ لک فی کل قدر مغرفة ؟ یعنی آیا تو را در هر دیگی کفگیری هست ؟ شیخ در جواب گفت : نعم ما تمثلت بادوات ابیک؛ یعنی خوب کردی که دیگ و کفگیر که از ادوات باقلاپزی پدر تو است تمثیل نمودی ... پدر قاضی ابوبکر باقلافروش بوده است.