الإِثمُ حَزّازُ القُلوبِ.

یوسف بن طاهر بن یوسف بن حسن خویی، مکنّی به أبویعقوب و معروف به خویی. از مردم خوی آذربایجان و أدیب بود و شعر نیکو میـسرود. در قصبۀ نوقان طوس سکونت کرد و دستیار حاکم آنجا شد و دارای صفات پسندیده گردید. سمعاني صاحب الأنساب با او در آن آبادی ملاقات و قطعاتی از أشعار او را یادداشت کرده و گفته است که به گمانم او در سال ٥٤٩ ه.ق. در وقعۀ عرب در طوس یا پیش از آن کشته شد. از آثار اوست ١ - شرح سقط الزند ابوالعلاء معرّی ٢ - فرائد الخرائد ٣ - تنزیه القرآن الشّریف عن وصمة اللّحن و التّحریف. (از أعلام زرکلي).

خَـنـســاء. دختر عمرو بن الشرید است و نسب او به مضر می رسد. از شاعران مخضرم است; یعنی عصر جاهلیت و اسلام را درک کرد. عالمان شعر متفقــند که زنی چون او در شعر نیامده است و اکثر اشعار او در رثاء برادر وی صخر است که در واقعۀ یوم الکلاب، از ایام عرب، کشته شد. خـنـســاء با قوم خود; یعنی بنی سلیم خدمت پیغمبر رسید و اسلام آورد. دیوان او و ملخّص آن شرح و به چاپ رسیده است.
ابن الندیم گوید :
او قلیل الشعر بود و ابوسعید سکزی و ابن السکیت و ابن الاعرابی دیوان او را گرد کرده اند.

مطران. [ م َ / م ِ ] (معرب ، اِ) بزرگ و مهتر ترسایان و این عربی محض نیست.
سرکردۀ نصاری و سرگروه و مهتر آنان و گویند مطران اکثر زنجیر بر اندام خود پیچیده دارد.
رئیس کهنه و آن مادون بطرک و مافوق اسقف است. ج، مَطارین، مَطارِنَة (دخیل).
منصبی از مناصب ترسایان در بلاد اسلام، اول بطریق است و پس از آن جاثلیق و پس مطران و پس اسقف و پس قسیس و پس شماس.
عربی محض نیست.
فروتر از جاثلیق که حاکم ترسایان است در نصرانیت.
مرتبت دین مسیحیان و مقام او در خراسان به مرو از جانب جاثلیق بوده است.

پاپ. خلیفۀ دین عیسی علیه السّلام. عنوان رئیس و پیشوای مذهب کاتولیک. از اصل یونانی پاپاس به معنی پدر. پس از عیسی یکی از حواریون بنام پطرس مردم را بدین مسیح دعوت کرد و چون او درگذشت جانشینان وی که یکی پس از دیگری ادای این وظیفه بر عهده داشتند به ریاست کلیسای رُم منصوب میـشدند و عنوان پاپی را حائز میـگشتند. تا سال 726 م. مطابق با سال 108 ه.ق. پاپ جز در امور دینی دخالت نمیـکرد لیکِن از آن پس اندک اندک به امور سیاسی نیز بپرداخت و کار به جائی کشید که دیرگاهی به عزل و نصب فرمانروایان اروپای غربی برمیـخاست و حتی جنگهای صلیبی که میان مسلمین و عیسویان روی داد و 200 سال بکشید به تحریض و اغراء پاپ آغاز شد. مقرّ پاپ تا سال 1309 م. / 9-708 ه.ق. شهر رُم بود ولی در این سال پاپ کلمان پنجم کرسی ریاست روحانی را به فرانسه انتقال داد و در شهر آوینیون بنشست. پاپ (گرگوار) یازدهم در سال 1377 م. (779 ه.ق.) به دعوت مردم رُم بدانجا بازگشت و چون گرگوار فرمان یافت مردم شهر آوینیون به انتخاب پاپ برخاستند و ازین طریق میان پاپهای این دو شهر تا هفتاد و یک سال مناقشه ای عظیم درگرفت. در قرن شانزدهم که لوتر و کالوَن قیام کردند و زبان به انتقاد پاپ و دیگر رؤسای روحانی گشودند پیروان مسیح به دو دستۀ کاتولیک و پرتستان منقسم شدند و از آن پس نفوذ پاپ رو به نقصان نهاد و چون از سال 1780 م.1194/ ه.ق. شهر رُم پایتخت دولت ایتالیا شد ریاست دنیوی پاپ بنهایت رسید. از قرن شانزدهم به بعد پاپ از میان کاردینالها انتخاب میشود.

مُؤتَة. موتة. جایی در مشرق دمشق که شمشیر در آنجا می ساختند و جعفر طیّار در آنجا شهید گردید.
نام زمینی است به مشارف شام در دوازده میلی اذرح که یکی از جنگهای اسلام در زمان پیغمبر در آنجا انجام گرفت و جعفر طیّار و زید بن حارثة در آنجا شهید شدند.
دیهی است از دیه های بلقا در حدود شام. گویند از نواحی شرقی شام میـباشد در دوازده میلی اذرح; قبر جعفر بن ابی طالب و زید بن حارثة و عبدالله بن رواحة در این مکان واقع شده و هر یک بنایی مستقل دارد.
|| نام یکی از جنگ های اسلام است به زمان پیغمبر (ص) که میان سپاه مسلمین و سپاه هِرقِل که در سال هشتم هجرت در محلّی به همین نام اتّفاق افتاد. و جعفر طیّار و زید بن حارثة و عبدالله بن رواحة در آن به شهادت رسیدند.

موسُولینی. بنیتو. متولد 1883 م. در پرداپیو (یکی از ایالات ایتالیا). دیکتاتور و رجل سیاسی ایتالیا در سالهای بین 1922 تا 1945. وی فرزند یک آهنگر انقلابی بود. و خودش چون مانند پدرش افکار انقلابی داشت؛ در اوان جوانی به سویس فراری و پناهنده شد و بعداً به ایتالیا بازگشت و روزنامۀ آوانتی را با نحوۀ افکار سوسیالیستی انتشار داد. در دوران جنگ بین الملل اوّل (1914-1918 م.) روزنامۀ پوپولو دیتالیا (ملت ایتالیا) را انتشار داد. در سال 1919 طرح حزب فاشیست را ریخت و از این تاریخ به نام دوچه (رهبر) نامیده شد و از سال 1924 به عنوان صدراعظم ایتالیا زمام امور کشور را به دست گرفت و نوعی حکومت دیسیپلینی و اختناق شدید را به وجود آورد و تا سال 1943 به همین سمت باقی بود که در ژوئیۀ این سال از حکومت خلع و محبوس گردید. پس از مدّتی به وسیلۀ تعدادی از چتربازان آلمانی از زندان فراری داده شده و به شمال ایتالیا برده شد و در آنجا نوعی حکومت جمهوری تحت رهبری حزب فاشیست برقرار ساخت. بالاخره در آوریل سال 1945 به دست میهن پرستان ضد فاشیست ایتالیائی گرفتار و تیرباران گردید و مدّتها جسدش در میلان به عنوان جسد یک تبه کار برای تنبّه سایرین به صورت معلّق آویزان گردید.

مَقصور
اسم مُعرَبی که
حرف آخر آن عِلّه («و» یا «ی») باشد
و به «الف» تبدیل گردد
اعمّ از اینکه
به صورت الف، کتابت شود مانند :

عصا
کلتا
دما

و یا به صورت یاء باشد مانند :

موسی
فتی
مصطفی
عطشی
أذی
السّلوی

مَصدَرِ میمی ;
مصدری است در عربی که با «م» آغاز شود
و آن طبق قواعد ذیل ساخته شود :
از ثلاثی مجرّد بر وزن مَفعَل آید :

منظر
مضرب
مرمی

هفت کلمه از این قاعده مستثنی است :

مجی ء
مرجع
مسیر
مصیر
مشیب
مرضی
مقیل

اما از مثال واوی صحیح اللام
مطلقاً بر وزن مَفعِل آید،
خواه در مضارع مسکورالعین باشد
و خواه مفتوح العین :

مورد
موعد
موجل

از فوق ثلاثی مجرد یعنی
ثلاثی مزید
و رباعی مجرد
و رباعی مزید،
بر وزن مضارع مجهول آید
به ابدال حرف مضارع به میم مضموم
(= اسم مفعول همان فعل) :

منحدر
مصطبر
مزدحم

مَنقوص
(اصطلاح صرفی)
اسمی که
آخر آن
یاء ثابتۀ ماقبل مکسور باشد
مانند داعي، هادي، قاضي، راعي