... عَنْ أَبِي بَصِيرٍ
عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)
أَنَّ النَّبِيَّ (ص) أَوْصَى رَجُلًا مِنْ بَنِي تَمِيمٍ
فَقَالَ لَهُ :
إِيَّاكَ وَ إِسْبَالَ الْإِزَارِ وَ الْقَمِيصِ
فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الْمَخِيلَةِ
وَ اللهُ لَا يُحِبُّ الْمَخِيلَةَ.

... وَ اللهِ
لَوْ أُعْطِيتُ الْأَقَالِيمَ السَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاكِهَا
عَلَى أَنْ أَعْصِيَ اللهَ فِي نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جُلْبَ شَعِيرَةٍ
مَا فَعَلْتُهُ ...

... وَ لَا خَيْرَ فِي الدُّنْيَا
إِلَّا لِرَجُلَيْنِ
رَجُلٍ أَذْنَبَ ذُنُوباً فَهُوَ يَتَدَارَكُهَا بِالتَّوْبَةِ
وَ رَجُلٍ يُسَارِعُ فِي الْخَيْرَات.

أَ تَأْمُرُونِّي أَنْ أَطْلُبَ النَّصْرَ بِالْجَوْرِ؟

... عَنْ رَبِيعَةَ وَ عُمَارَةَ
أَنَّ طَائِفَةً مِنْ أَصْحَابِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) مَشَوْا إِلَيْهِ
عِنْدَ تَفَرُّقِ النَّاسِ عَنْهُ
وَ فِرَارِ كَثِيرٍ مِنْهُمْ إِلَى مُعَاوِيَةَ
طَلَباً لِمَا فِي يَدَيْهِ مِنَ الدُّنْيَا.
فَقَالُوا :
يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ
أَعْطِ هَذِهِ الْأَمْوَالَ
وَ فَضِّلْ هَؤُلَاءِ الْأَشْرَافَ مِنَ الْعَرَبِ وَ قُرَيْشٍ
عَلَى الْمَوَالِي وَ الْعَجَمِ
وَ مَنْ تَخَافُ عَلَيْهِ مِنَ النَّاسِ فِرَارَهُ إِلَى مُعَاوِيَةَ.
فَقَالَ لَهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ :
أَ تَأْمُرُونِّي أَنْ أَطْلُبَ النَّصْرَ بِالْجَوْرِ؟
لَا وَ اللهِ
لَا أَفْعَلُ
مَا طَلَعَتْ شَمْسٌ
وَ لَاحَ فِي السَّمَاءِ نَجْمٌ
وَ اللهِ
لَوْ كَانَ مَالُهُمْ لِي لَوَاسَيْتُ بَيْنَهُمْ
وَ كَيْفَ وَ إِنَّمَا هُوَ أَمْوَالُهُمْ.

خبر متواتر; این اصطلاحِ درایه و حدیث و اصول است و خبری است که جماعتی آن را نقل کرده باشند به نحوی که مفیدِ علم باشد یعنی علم عادی. و محال باشد که همگی تبانی بر کذب کرده باشند و بالجمله یکی از طرق علم عادی اخبار متواتره است و اغلب اطّلاعات و علومِ ما نسبت به امورِ تاریخی از همین راه است. زیرا گاه یک خبری را عدّه ای به نحوِ واحدی ولو وحدتِ معنوی نه لفظی نقل نمایند محال است که همگی تبانی کرده باشند پس مفیدِ یقین خواهد بود. (از فرهنگ علوم دکتر سجّادی از معالم ص ١٠١ و تلویح تفتازانی ص ٤٢٩). و رجوع به تعریفات جرجانی و نفایس الفنون ذیل علم حدیث و حدیث و خبر در لغت نامۀ مرحوم دهخدا شود.

... عن حكيم بن جبير،
عن علي بن الحسين (صلوات الله عليه)
في قول الله (عزّ و جلّ)

«وَ مِنَ النَّاسِ
مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ
ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللهِ ...».

قال نزلت في علي (عليه السّلام)
حين بات على فراش رسول الله (صلى الله عليه و آله).
الأمالي‏ للطّوسي ص : 446

46 - وَ قَالَ (ع) :

سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُك.

صُهَیب بن سِنان بن مالک، مکنی به ابویحیی، از بنی نمر بن قاسط. صحابی است و از تیراندازان نامی عرب و از سابقان در اسلام است. پدر او از اشراف جاهلیت است. کسری او را بر اُبُلّۀ بصره ولایت داد. منازل کسان او در سرزمین موصل بر شط فرات (از جانب جزیره و موصل) بود. و صهیب به سال ٣٦ قبل از هجرت بدانجا متولد شد. رومیان بر آنها غارت بردند و صهیب را اسیر گرفتند. یکی از بنی کلب وی را اسیر گرفت و به مکه آورد. عبدالله جدعان تیمی او را خرید، سپس آزاد کرد و او در مکه به تجارت پرداخت و چون اسلام ظاهر گشت، وی مسلمانی گرفت و سی و چندمین تن بود که اسلام آورد. چون مسلمانان عازم هجرت حبشه شدند، صهیب مالی فراوان بدست آورده بود. مشرکان از مهاجرت او ممانعت کردند و گفتند تو گدائی پست بودی و اکنون که مالی فراوان یافته ای ارادۀ رفتن داری! گفت : اگر مال خویش را بدهم مرا در رفتن آزاد میدارید؟ گفتند : آری. وی همۀ مال خود بدانها داد. چون این خبر به پیغمبر رسید، گفت : ربح صهیب ربح صهیب; یعنی صهیب سود برد. صهیب در جنگ بدر و احد و دیگر غزوات حاضر بود و در صحیحین ٣٠٧ حدیث از او آمده است. وی به سال ٣٢ ه.ق در مدینه درگذشت . (الاعلام زرکلی ص ٤٣٦). صهیب به خاطر زهد و پارسائی و مقام شامخی که در متقدّمین دارد بین مسلمانان شهرتی وافر داشته و در ادب فارسی نام او فراوان دیده میشود.

رَبیعُ الأَوَّل.
(ع اِ مرکب)
خُوان.
خَوّان.
چون وقت تسمیۀ این ماه در ابتدای فصل ربیع واقع شده بود لهذا به این اسم مسمّی گشت.
ماه سوم سال قمری عرب و هلال آن را به آب بینند.
ج، أَربِعاء، أَربِعة.
ماه سوم سال قمری پس از صفر و پیش از ربیع الآخر.
روز اول آن به سال سیزدهم بعثت مبدأ هجرت رسول اکرم (ص) از مکّه به مدینه است.
روز هشتم آن وفات حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام (به قولی)
و روز نهم آن عید بقر
و روز دوازدهم آن بنا به مشهور روز ولادت حضرت رسول (ص) است.
روز چهارم روز مرگ یزید بن معاویة در سال ٦٤ ه.ق
و روز هفدهم بنا بر قول امامیه روز ولادت حضرت رسول است در عام الفیل،
و باز شب هفدهم آن شب معراج حضرت رسول
و باز روز هفدهم روز ولادت امام جعفر صادق علیه السّلام در سال ٨٣ ه.ق است
و روز نهم آن بنا به عقیدۀ عوام شیعه روز مرگ عُمر خلیفۀ ثانی است.

دِیلَم.
دیلمان.
نام شهری است از گیلان
و موی مردم آنجا پیچیده و مجعّد می باشد
و بیشتر حربۀ ایشان تبرِ هیزم شکنی و
زوبین است که نیزۀ کوچک باشد.
به معنی دیلمان.
شهری است از ولایت گیلان
که موی مردم آنجا اغلب مجعّد است
و بیشتر حربۀ آنها تیر و زوبین است.
نام ملکی است که موی مردم آنجا مجعّد باشد.
دیلم یا دیلمان، نامی که اصلاً به قسمت کوهستانی ولایت گیلان بین قسمت ساحل بحر خزر و قزوین اطلاق میـشده است ولی با فتوحاتِ دیلمیان بعضی از نواحی مجاور را نیز در برگرفته است، چنانکه در دورۀ اقتدار آل بویه در قرن چهارم هجری ولایت دیلم همۀ گیلان و نیز طبرستان و جرجان و قومس را شامل میـشده است. از شهرهای عمدۀ دیلم رودبار و بروان را نام برده اند که محلّ هیچیک معلوم نیست.