أَبُو سُليمان داود بن نصير الطائي

أَبُو سُليمان الطَّائِي
(... - 165 ه.ق ... - 781 م)
داود بن نصير الطائي،
أبو سليمان :
من أئمة المتصوفين.
كان في أيام المهدي العباسي.
أصله من خراسان،
و مولده بالكوفة.
رحل إلى بغداد،
فأخذ عن أبي حنيفة و غيره،
و عاد إلى الكوفة،
فاعتزل الناس،
و لزم العبادة إلى أن مات فيها.
قال أحد معاصريه :
لو كان داود في الأمم الماضية
لقص الله تعالى شيئا من خبره.
و له أخبار مع أمراء عصره و علمائه.

رَخش به هَرّا بتاخت بر سَرِ صُبح آفتاب

أَلفیَّة. [ اَ فی ی َ ] (اِخ) نام منظومه هایی هزار بیتی یا قریب بدان که دربارۀ علمی و بیشتر در علم نحو باشد مانند الفیّۀ ابن معطی و الفیۀ ابن مالک . صاحب مؤیدالفضلاء گوید : نام کتابی است در علم نحو منطق و کتابی است که فحش و هجا در آن مذکور است، و صاحب غیاث اللغات آرد : الفیّه کتابی است در علم نحو و صرف که هزار بیت دارد - انتهی. ظاهراً مراد الفیۀ ابن مالک است. و منیری در شرفنامۀ خود آن را نام کتابی فقهی میداند. صاحب لغات تاریخیه و جغرافیۀ ترکی (ج 1 ص 244) گوید : الفیّه به بعضی از متون شعری که حاوی قواعد علوم عربی است اطلاق میشود و الفیّه های معروف بدین قرارند : 1 - الفیّۀ ابن مالک، مشهورترین الفیّه ایست که به وسیلۀ شیخ جمال الدّین محمّد بن مالک سروده شده است و چند تن آن را شرح کرده اند. 2 - الفیّۀ ابن معطی، سرودۀ یحیی بن عبدالمعطی متوفّی به سال 628 ه.ق در فنّ نحو، شروحی نیز دارد. 3 - الفیّۀ عبدالرّحیم بن حسین عراقی متوفّی به سال 806 ه.ق در اصول حدیث. 4 - الفیّۀ شیخ ابن الوردی در فنّ تعبیر. 5 - الفیّۀ قباقبی در فنّ معانی و بیان. 6 - الفیّۀ حافظ سیوطی در فنون نحو و تصریف و خط. 7 - الفیّۀ ابن البرماوی در علم فقه. 8 - الفیّۀ ابن شحنۀ حلبی در فرائض. 9 - الفیّۀ ابوبکر اربیلی که دارای هزار لغز است.

حُروفُ العِلَّة

حرفِ عِلَّة .
«الف» و «واو» و «یاء» را بدین نام خوانند،
و آنها را حروف مصوّته و جوفیّة نیز گویند
و اگر این حروف ساکن باشند حرف لیّن خوانده شوند.
و اگر حرف پیش از آن هم جنسِ آن باشد
حرفِ مدّ نامیده شود.

تقسیمات فعل

در زبان و ادبیّاتِ عرب یک «فعل» یا «ناقص» است یا «تامّ» و اگر «تامّ» باشد یا «لازم» است یا «مُتَعَدّي» و اگر «مُتَعَدّي» بود یا «معلوم» است یا «مجهول».

ابنُ السَّبیل

ابن السّبیل .
راهگذار.
رهگذر.
راه رو.
مسافر

شـنـیـدم کـه یـک هـفـتـه ابـن الـسّـبـیـل
نــیـامــد بـــه مـهـمــانــســرایِ خـلـیــل
شیخ سعدی شیرازی رحمة الله علیه

|| در اصطلاح فقهاء
مسافری از وطن دور
که در جایِ باشِ خویش توانگر است
و اینجا بی زاد و راحله و درویش مانده
و سامانِ بازگشت حتّی به طریقِ فروش و قرض ندارد.
و چنین کس از مستحقّینِ زکوة بُوَد.
 ج ، ابناء سبیل ، ابناء السّبیل.

عَزَّ مِن قائِلٍ

عَزَّ مِن قائِل .
(ع جملۀ فعلیۀ دعایی)
(از: فعل عَزَّ + حرف جرّ مِن + قائِلٍ)
گرامی است گوینده .
عزیز و ارجمند است آنکه گفته است ،
و آن را پیش از نقل آیتی از قرآن کریم آرند،
قوله تعالی عَزَّ مِن قائِل ...
(از یادداشت مرحوم دهخدا).
در این جمله حرف «مِن» زائد است
و مجرور آن محلاً منصوب است بر تمییز بودن .
و آن را بصورت عَزَّ قائِلاً،
بدون مِن نیز گویند.
و آن را حال نیز میتوان فرض کرد
بعنوان جنس بودن ،
یعنی عَزَّ قائِلاً مِنَ القائِلین .
(از اقرب الموارد).

حَیّاکَ اللهُ وَ بَیّاکَ

حَیّاکَ اللهُ.
(ع، جملۀ دعائی فعلیه)
أَبقاکَ اللهُ.
خدانگهدار.

**********

بَیّاکَ اللهُ.
(ع جملۀ دعائیه)
خندان و خوش گرداناد ترا خدای.
یا مقرّب گرداناد ترا خدای.
یا مهربان شواد بر تو
و زود رساند تو را بمطلوب.
(یادداشت بخط مؤلّف).

مُرَّ بِنَا عَلَى طَرِيقِ «كَرْبَلَاءَ»

ثُمَّ قَالَ السَّيِّدُ : وَ لَمَّا رَجَعَتْ نِسَاءُ الْحُسَيْنِ (ع) وَ عِيَالُهُ مِنَ «الشَّامِ» وَ بَلَغُوا إِلَى «الْعِرَاقِ» قَالُوا لِلدَّلِيلِ : مُرَّ بِنَا عَلَى طَرِيقِ «كَرْبَلَاءَ» فَوَصَلُوا إِلَى مَوْضِعِ الْمَصْرَعِ فَوَجَدُوا «جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللهِ الْأَنْصَارِيَّ» وَ جَمَاعَةً مِنْ بَنِي هَاشِمٍ وَ رَجُلًا مِنْ آلِ رَسُولِ اللهِ قَدْ وَرَدُوا لِزِيَارَةِ قَبْرِ «الْحُسَيْنِ» فَوَافَوْا فِي وَقْتٍ وَاحِدٍ وَ تَلَاقَوْا بِالْبُكَاءِ وَ الْحُزْنِ وَ اللَّطْمِ وَ أَقَامُوا الماتم [الْمَآتِمَ‏] الْمُقْرِحَةَ لِلْأَكْبَادِ وَ اجْتَمَعَ إِلَيْهِمْ نِسَاءُ ذَلِكَ السَّوَادِ وَ أَقَامُوا عَلَى ذَلِكَ أَيَّاما.

سَبُّ عَليِّ بنِ أَبي طالِبٍ عَلَیهِمَاالسَّلامُ

... كتب «معاوية» الى «المغيرة بن شعبة» : أظهر شتم «عليّ» و تنقّصه‏ ...