مؤلَّفَة القلوب
بعضی از سادات عرب که آن حضرت (ص) به استمالت دلهای ایشان و احسان و مودّت دربارۀ ایشان مأمور گردید واز صدقات به آنان مرحمت میفرمود یا برای دفع اذیّت و یا جهت طمع در اسلام و یا برای آنکه در اسلام پایدار باشند و یا برای اینکه دیگران رغبت در اسلام کنند.

مؤلَّفة قلوبهم
مؤلَّفة القلوب
اشراف مکّه که پس از فتح مکّه به پیامبر گرویدند چون صفوان بن امیه و ابوسفیان. و پیامبر صلوات الله علیه عطیات آنان را بیش از دیگر صحابه قرار داد تا با دشمنان همدستی نکنند. قومی بوده اند از سران عرب که رسول (ص) به مدارات و عطای ایشان مأمور گشت تا دیگران را به اسلام رغبت افتد و پیغمبر امر فرمود تا مسلمانان با آنان دوستی کنند و از صدقات نصیبی برند و در صدد آزار مسلمین برنیایند. و نامهای آنان است:
اقرع بن حابس،
جبیر بن مطعم،
جد بن قیس،
حارث بن هشام،
حکیم بن حزام،
حکیم بن طلق،
حویطب بن عبدالعزی،
خالد بن اسید،
خالد بن قیس،
زید الخیل،
سعید بن یربوع،
سهیل بن عمرو بن عبدشمس العامری،
سهیل بن عمرو الجمحی،
عباس بن مرداس،
عبدالرحمان بن یربوع،
علاء بن جاریة،
علقمة بن علاثة،
ابوالسنابل،
عمرو بن بعکک،
عمرو بن مرداس،
عمیر بن وهب،
عیینة بن حصن،
قیس بن عدی،
قیس بن مخرمة،
مالک بن عوف،
مخرمة بن نوفل،
معاویة بن ابی سفیان،
مغیرة بن الحارث،
نضیم بن الحارث بن علقمة،
هشام بن عمرو رضی الله عنهم.
انما الصدقات
للفقراء و
المساکین و
العاملین علیها و
المؤلفة قلوبهم و
فی الرقاب و
الغارمین و
فی سبیل الله و
ابن السبیل
فریضة من الله
و الله علیم حکیم.
(قرآن ٦٠/٩);

جز این نیست که زکات بر
درویشان و
مسکینان جایز است و
عمل کنندگان را بر آن و
قومی که الفت گرفته دلهایشان و
آزاد کردن و
وام دادن مفلس و
در صرف کردن راه خدا و
راه گذاران بی مال
فرض کردنی از خدا
و خدا دانای درست کردار است.
(از تفسیر ابوالفتوح رازی ج ٥ ص ١٩٦).