لا إلهَ إلَّا اللهُ

 و في الخبر:
 " أفضل الذّكر «لا إله إلّا الله» ،
 و أفضل الدّعاء «الحمد لله ربّ العالمين» . "
 در کتاب قوت القلوب ،
 تألیف جناب أبوطالب مکّيّ رحمه الله .
 وفات در قرن چارم ه.ق .
 جلد أوّل ، صفحۀ سیصد و شصت و دو .

 ***********

 ... بعد از آن بیرون آمدم از زاویه ای به غاری
 که در آنجا زیارتی بود
 شب جمعه
 و برق و سرما نازل میشد
 این فقیر به نماز و تسبیح مشغول شدم
 چون سلام باز دادم از دو رکعت
 دیدم که سَـر میــجُنبانید به چپ و راست به تعجیلِ تمام
 متعجّب ماندم
 گفتم :
 مگر گردنِ او درد گرفته است
 چون دو رکعت دیگر تمام کردم
 همچنان حرکت میـکرد
 گفتم :
 ای برادر چرا سر میــجُنبانی ؟
 جواب داد که :
 ذکر میـگویم لا إله إلّا الله
 چنانـکه
 به « لا إله » نفی میـکنم «ماسوی الله» را
 و
 به « إلّا الله » اثبات میـکنم محبّتِ حقّ را در دل
 و اگر حرکت ندهم سَرِ خود را
 قوّتِ ذکر به دل نرسد در شدّا و مدّا [ شَدّ و مَدّ ]
 و تا مادامی که حرارتِ ذکر به دل نرسد
 آن ذکر لـقـلـقـۀ زبانی باشد
 که هیچ سرایتی یا نفعی از آن حاصل نشود در وجودِ ذاکر
 ...

 ***********
 حضرت سيادت فرمود  قدّس الله سرّه :
 كه خالِ من
 يك مردِ عالِم مُتّقى را محافظت میـنمود
 تا من از وى فايده گيرم
 و چون در سنّ دوازده رسيدم
 و در حال استادِ مُتّقى ، نظر كردم
 ديدم كه
 در خلوتخانه میـرود
 و در صَباح و رَواح ، سَر میــجُنبانيد ،
 از وى پرسيدم كه
 حال چيست ؟
 جواب داد كه :
 ذكر مى‌گويم .
 بار ديگر پرسيدم كه
 ذكر را به سَر جُنبانيدن احتياج است ؟
 در جواب گفت كه
 آرى ،
 مرا شيخ محمود مَزدَقانى قدّس الله سرّه
 چنين تعليم داده است.
 پس از استاد التماس نمودم که
 مرا نیز این ذکر تعلیم بده
 اجابت کرد .
 ...

 ***********
 و كيفيّتِ ذِكرِ چهار ضَرب اين است كه
 سَر فرود آرَد از برابرِ ناف
 آنگاه كلمۀ «لا» تلفّظ كند
 و سَر راست كند به مَدِّ طَويل و «إله» گويد
 و به جانبِ پَستانِ راست اشارت كند به سَر
 و به «إلّا» گفتن بارِ ديگر سَر راست كند
 و «الله» گويد به مَدِّ طويل و به سَر جانبِ دل
 كه در جَنبِ اَيسَر است اشارت كند
 و بايد كه اين كلمه را مُتَّصِلات گويد به يك نَفَس
 كه اگر چه بعضى اولياء الله در وقتِ ذكر ،
 نَفَس را گرفته‌اند 
 امّا حضرتِ سيادت مرا چنين تعليم كرده است
 كه هر ذكرى به نَفَسى بايد گفتن.
 و چون صورت ايمان
 كه «لا إله الاّ الله» است گويد به لِسان ،
 بايد كه معنى آن را اِضمار كند به جَنان
 كه نمیـطلبم جُز خُداى را
 يعنى مقصود من خدای ست
 و بايد كه ذكرِ خَفى قَوىّ گويد ،
 قال الله تعالى :
 « فَاذْكُرُوا اللهَ
 كَذِكْرِكُمْ آبٰاءَكُمْ
 أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً »
 تا حرارتِ ذكر در بدن مَملُوّ گردد
 و شيطان ، سلطانىِ خود تَرك كُند ،
 قال النّبىّ صلّى الله عليه و سلّم :
« إنّ الشّيطان
 يجري من بن آدم مجرى الدّم
 الّا فضيّقوا محاربة بالذّكر و في رواية بالصّوم »
 و چون سلطانِ ذكر ظاهر شود
 هر صفت ذميمه و مانِعه كه باشد
 همه به ظهورِ سلطانِ ذكر ، منفى شود
 و قال الله تعالى :
 « وَ لَذِكْرُ اَللّهِ أَكْبَرُ »
 و ليكِن ظهورِ سلطانِ ذكر حاصل نيايد
 الّا به شرطِ مُداوَمَتِ ذكر
 و حضور به معنىِ ذكر
 قال النّبىّ صلّى الله عليه و سلّم :
 « و داوموا على الذّكر
 فانّه مفتاح الخيرات »
 و فايدۀ ذكر به حضور:
 اگرچه تزلزل وجود ست
 گاه‌ گاه
 در نوم
 به واسطۀ نورى كه بيند بَر وى فرود مى‌آيد
 از بالا يا از پيش يا از پس و میـرسد
 و از غايت ترس بگويد به ضرورت كه :
 لا إله الاّ الله .
 و گاه باشد كه
 آن نور ديده نشود
 و در وجود تزلزل پديد آمد
 در خواب و در بيدارى نيز
 و ليكِن به سعى بليغ در آن كوشد
 كه البتّه مُداوَمَتِ ذكر به حضور باشد
 كه ذكر و دعاىِ قَلبِ قاسى و لاهى مقبول نباشد ،
 قال النّبىّ صلّى الله عليه و سلّم :
 « ادعو الله
 و أنتم موقنون بالإجابة »
 « و اعلموا
 إنّ الله لا يستجيب دعاء من قلب لاه »
 و قال الله تعالى :
 « إِنَّمٰا
 يَتَقَبَّلُ اَللهُ مِنَ اَلْمُتَّقِينَ »
 و قال صلّى الله عليه و سلّم :
 « التّقوى هاهنا  
 و أشار إلى صدره »
 و معنى آيت آن است كه
 قبول نكند خداى تعالى مگر از پرهيزگاران
 و پارسى حديث اين است كه
 تقوى اينجاست
 و اشارت كرد به سينۀ مباركش كه تقوى در سينه است
 يعنى تقوى آن است كه
 در دل نَبُوَد جُز خداىِ وَدود
 و هر چه غير اوست بود از دل مردود .