سیّدِ رَضيّ رحمة الله علیه

رضی.سید رضی. محمد بن ابی احمد حسین طاهر بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم مجاب بن امام موسی بن جعفر صادق (ع)، مکنی به ابوالحسن و ملقب به رضی و معروف به سید رضی و ذوالحسبین و شریف و شریف رضی، از بزرگان علمای شیعه برادر سید مرتضی علم الهدی و درعلم و اخلاق و تقوی بی نظیر بود. ابنُ خَلَّکان و ثعالبی وی را به فضل و فضیلت ستوده اند. از مناعت نفس او همین بس که صله های بیشمار پادشاهان آل بویه را نپذیرفت و وقتی که همۀ قرآن را در دورۀ تحصیل حفظ کرد استادش شیخ ابواسحاق طبری فقیه مالکی یک خانه بدو بخشید ازقبول آن نیز سرباز زد وی از ده سالگی به شعر گفتن پرداخت و اشعار زیر حاکی از علو همت و عزت نفس اوست :

اشـتــر الـعــز بـمـا بـیـع فـمـا الـعـز یـغــال
بالقصار الصفر و البیض او السمر العوانی
لـیس بـالـمغبـون عقلا مشتری عـزّ بـمــال
انــمــا یـدخـر الـمــال لـحــاجــات الـرجــال
والـفـتـی مـن جـعـل الامـوال اثـمان المعالی

سید رضی نحو را در کمتر از ده سالگی از ابن السیرافی نحوی فراگرفت. او را تألیفات عدیده ای است که از آن جمله است ١ - اخبار قضاة بغداد ٢ - انتخاب یا منتخب شعر ابن الحجاج ٣ - انشراح الصدر در منتخبات اشعار ٤ - تعلیق الایضاح که حاشیه ای بر ایضاح ابوعلی فارسی است ٥ - تعلیق خلاف الفقها ٦ - تفسیر القرآن ٧ - تلخیص البیان عن مجازات القرآن ٨ - حقایق التنزیل یا متشابه القرآن یا معانی القرآن که برخی آن را همان تفسیر القرآن فقرۀ ٦  دانند ٩ - دیوان شعر، که در مصر و بیروت و بمبئی چاپ شده است ١٠ - الرسائل، یا مادام بینه و بین ابی اسحاق الصابی در سه مجلد ١١ - الزیادات فی شعر ابی تمام ١٢ - مجازات الحدیث، یا مجازات الآثار یا مجازات النبویة ١٣ - مجازات القرآن یا تلخیص البیان ١٤ - نهج البلاغة، که نسبت تألیف آن به برادر سید رضی (سید مرتضی) اشتباه است. چه علاوه بر ذکر علمای فریقین خود سید نیز در مجازات النبویة و حقایق التأویل بدان تصریح کرده است و اینکه برخی از علمای سنت پاره ای از کلام نهج البلاغة را از علمای شیعه و برخی از خود سید رضی می دانند بدون دلیل و مغرضانه و ناصواب است. چه، اولاً : نجاشی متوفای ٤٥٠ ه.ق  و معاصر سید، در رجال خود صریحاً تألیف آن را به سید رضی نسبت داده. ثانیاً : عدالت و تقوا و امانت سید مانع از نسبت کذب به حضرت علی است. ثالثاً : قسمتی از مطالب این کتاب در کتاب کافی کلینی که سی سال پیش از ولادت سید رضی وفات نمود منقول است. رابعاً : بعضی از مطالب آن در کتاب ارشاد مفید که استاد خود سید رضی است آمده. خامساً : ابن ابی الحدید پس از نقد و بحث مفصل گفته است همۀ آن از حضرت علی (ع) است حتی خطبۀ شقشقیه. چه مدت درازی پیش از تولد سید که پدرش نیز وجود نداشته درکتب بعضی از علمای فریقین مندرج می باشد. ولادت سید در سال ٣٥٩ ه.ق و مرگ او روز یکشنبه ششم محرم یا صفر ٤٠٦ ه.ق و بقول بعضی ٤٠٤ ه.ق  در بغداد اتفاق افتاد و جنازه اش را در خانۀ خود در محلۀ کرخ بغداد به خاک سپردند. ولی برادرش سید مرتضی تاب دیدن جنازۀ برادر را نیاورد و به کاظمین رفت و وزیر اعظم فخرالملک و سایر وزراء در تشییع و تدفین او شرکت کردند.