خاموشى ( سکوت ) كوهِ حكمت است،
   و [ رعایت ] كنندۀ آن كم است‏.

  رُوِيَ

  أنَّهُ علیه السّلام

  اجتازَ لَيلَةً عَلى امرَأةٍ مِسكينَةٍ

  لَها أطفالٌ صِغارٌ

  يَبكونَ مِنَ الجوعِ

  وَ هيَ تُشاغِلُهُم وَ تُلهيهِم

  حَتّى يَناموا

  وَ كانَت قَد أشعَلَت ناراً تَحتَ قِدرٍ فيها ماءٌ لا غَيرُ

  وَ أوهَمَتهُم أنَّ فيها طَعاماً تَطبُخُهُ لَهُم

  فَعَرَفَ أميرُ المُؤمِنينَ علیه السّلام حالَها

  فَمَشی وَ مَعَهُ قَنبَرٌ إلى مَنزِلِهِ

  فَأخرَجَ قَوصَرَةً تَمرٍ

  وَ جِرابَ دَقيقٍ

  وَ شَيئاً مِنَ الشَّحمِ وَ الأرُزِّ وَ الخُبزِ

  وَ حَمَلَهُ عَلى كِتفِهِ الشَّريفِ

  فَطَلَبَ قَنبَرٌ حَملَهُ

  فَلَم يَفعَل

  فَلَمّا وَصَلَ إلى بابِ المَرأةِ

  استَأذَنَ عَلَيها

  فَأذِنَت لَهُ في الدُّخولِ

  فَرَمى شَيئاً مِنَ الأرُزِّ فِي القِدرِ

  وَ مَعَهُ شَي‏ءٌ مِنَ الشَّحمِ

  فَلَمّا فَرَغَ مِن نَضجِهِ

  غَرَفَ لِلصِّغارِ وَ أمَرَهُم بِأكلِهِ

  فَلَمّا شَبِعوا

  أخَذَ يَطوفُ في البَيتِ

  و يُبَعبِعُ لَهُم

  فَأخَذوا في الضَّحِكِ

  فَلَمّا خَرَجَ علیه السّلام

  قالَ لَهُ قَنبَرٌ :

  يا مَولايَ

  رَأيتُ اللَّيلَةَ شَيئاً عَجيباً

  قَد عَلِمتُ سَبَبَ بَعضِهِ وَ هُوَ حَملُكَ الزّادَ طَلَباً لِلثَّوابِ

  أمّا طَوافُكَ فِي البَيتِ عَلى يَدَيكَ وَ رِجلَيكَ وَ البَعبَعَةُ

  فَما أدري سَبَبَ ذلِكَ

  فَقالَ علیه السّلام : 

  يا قَنبَرُ

  إنّي دَخَلتُ عَلى هؤُلاءِ الأطفالِ

  وَ هُم يَبكونَ مِن شِدَّةِ الجوعِ

  فَأحبَبتُ أن أُخرِجَ عَنهَم وَ هُم يَضحَكونَ مَع‏َ الشِّبَعِ

  فَلَم أجِد سَبَباً سِوى ما فَعَلتُ

علی ای شاهبازِ عرش سانم
علی ای پادشاهِ لامکانم
علی ای حضرتِ گردون  سَریرَم
علی ای رمزِ عشقِ جاودانم
علی ای دامنِ صُبحِ اُمیدم
علی ای دولت و گنجِ نهانم
علی ای  تکیه گاهِ  واپَسینم
علی ای تو مُعین و مُستَعانم
علی ای خاکم از بویت مُعَطَّر
"وگر پوسیده گردد اُستخوانم"
مرا عشقِ تو تعلیمِ سخن کرد
وگر نه من سخن گفتن ندانم
سرودۀ زنده یاد
جناب سیّد مرتضی جزائری
رحمة الله تعالی علیه

 أَو أَمَرَ بِالتَّقوى

 کلمۀ « تقوی » یک اسم است.
 سه حرف اصلیش « و ق ی » است.
 

   سزاوار آنست  كه
   بشناسى وقت را
   كه سخن گفتن در آن خوب است
   يا سكوت ورزيدن.

 حاتم آن بحرِ جود و کانِ عطا

روزی از قوم خویش ماند جُدا

اوفتادش گذر به قافله‌ای

دید اسیری به پای، سلسله‌ای

پیشش آمد اسیر، بهر گُشاد

خواست زو فِدیه تا شود آزاد

حاتم آنجا نداشت هیچ به دست

بر وی از بارِ آن رسید شکست

حالی از لُطف پای پیش نهاد

بندِ او را به پایِ خویش نهاد

ساخت ز آن بندِ سخت، آزادش

اِذنِ رفتن به جایِ خود دادش

قومِ حاتم زِ  پِی رسیدندش

چون اسیران به بند دیدندش

فِدیهٔ او زِ مالِ او دادند

پای او هم ز بند بُگشادند

جناب شیخ عبدالرّحمن جامی
رحمة الله تعالی علیه
قرن نهم هجری قمری

  
   بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ‏

   اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ

   الَّذي خَلَقَ

   خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ

   اقْرَأْ

   وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ

   الَّذي

   عَلَّمَ بِالْقَلَمِ

   عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ

   كَلاَّ

   إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغى‏

   أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى‏
 
   کلمۀ « کَلّا » یک حرف است.
   « کَـلّا » حرفی است که برای
   زَجـر
   و
   رَدع 
   و
   منع
   به کار برده می شود.‏
   زجر و ردع و منع سه کلمۀ مترادف هستند.
   زجر و ردع و منع یعنی :
   کسی را از چیزی بازداشتن.
   «کَلّا» با سخن قبل از خود و
   مفهوم سخن قبل ازخود و
   آنچه که از سخن قبل از خود
   در ذهن شنونده
   برداشت و نتیجه گیری میشود
   ارتباط دارد و شنونده را از آنها منع میکند.
   مثلاً کَلّا میخواهد بگوید نتیجه گیریِ شما
   از این سخنانی که گفته شده صحیح نیست و
   این نتیجه گیری «مردود» است و
   ما شما را از این نتیجه گیری «بازمیداریم»
   و «منع» میکنیم.

   فَقالَ :

   إِن هذا إِلّا سِحرٌ يُؤثَرُ

   کلمۀ «  یُــؤثَــرُ » یک فعل است.
   سه حرف اصلیش « ا ث ر » است.
   از نظر زمانی یک فعلِ مُضارِع است و
   فعل مضارع برزمان حال یا آینده دَلالت میکند.
   فعل یُؤثَرُ یک فعل مجهول است و فاعلش معلوم نیست.

   أَمْ تَسْئَلُهُمْ أَجْراً

   فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ ؟

   کلمۀ « مَـغـرَم » یک اسم است.
   سه حرف اصلیش « غ ر م » است.
   این کلمه با کلماتِ
   « غَــرم » و
   « غُــرم » و
   « غَرامة »
   مُـتَـرادِف است.
   این معانی برای آن آمده :
   - اَدای آنچه برعهدۀ شخص نیست ودادن مال به کراهت.  
   - بر کسی تاوان لازم شدن.
   - پرداختن دیه و وام و جز آن.
   - تاوان دادن.
   - در تجارت زیان بردن.
   - خسارت.
   - جریمه.
  

   اگر به خشم شود چرخِ هفتم از تو بَری
                          به جانِ من، که نترسی و هیچ غم نخوری

   اگر دلت به بلا و غمش مُـشَـرَّح نیست    
                        یقین بدانکه تو در عشقِ شاه، مختصری

   زِ رنجِ گنج بترس و زِ رنجِ هر کس نی 
                        که خشمِ حق نبُوَد همچو کینۀ بشری

   چو غیرِ گوهرِ معشوق، گوهری دانی    
                         تو را گُهَر نپذیرد ازآنکه بدگُهَری

   وگر چو حامله، لرزان شوی، به هر بویی    
                     زِ « حاملانِ امانت » بدانکه بو نَبَری

   پسندِ خویش رها کن، پسندِ دوست طلب     
                      که ماند از شِکَر، آن کس که او کُنَد شِکَری

   زِ ذوقِ خویش مگو با کسی که همدل نیست
                      ازآنکه او دگرست و تو خود کسی دگری

  وَ إن یَکادُ الَّذینَ کَفَروا ...

   «  کُـفـر »  یک اسم و یک مصدراست.
   معنای آن « پوشاندن » است.
   مـثـلاً به  کشاورز میگویند «کافِر»
   زیرا او دانه را در خاک میپوشاند و پنهان میکند
   مـثـلاً به  تاریکیِ اوّلِ شب
   و به شبِ تاریک
   و به ابرِ تاریک
   و به تاریکی
   میگویند «کافِر».
   «کافِر» یعنی
   آنکه میپوشاند
   پوشاننده
   آنکه پنهان میکند
   پنهان کننده