تیمور

تَیمور یا تِیمور، امیر و نخستین پادشاه گورکانی و مؤسس سلطنت این سلسله که از ٧٧١ تا ٨٠٧ ه.ق. در بیشتر ممالک آسیا با کمال قدرت و عظمت پادشاهی کرد.
(ناظم الاطباء).
نام پادشاه مشهور است.
(غیاث اللغات) (آنندراج).
سردار و پادشاه بزرگ مغول ( ٨٠٧ - ٧٣٦ ه.ق.) است. وی پسر امیر ترغای بود و در ترکستان و میان طایفۀ برلاس پرورش و در سواری و تیراندازی مهارت یافت. در جوانی حکومت شهر کش به او واگذار شد و پس از ازدواج با دختر خان کاشغر او را گورکان; یعنی داماد نامیدند. در جنگ با والی سیستان نیز چند زخم برداشت و دو انگشت دست راستش افتاد و پای راستش چنان صدمه دید که تا پایان عمر میـلنگید و بدین جهت او را تیمور لنگ خواندند. وی در سن ٢٤ سالگی نامبردار شد و ده سال بعد هنگامی که رقیب خود امیرحسین رامغلوب و مقتول ساخت به لقب صاحبقران ملقب گردید. تیمور بین سالهای ٧٣٣ و ٧٨١ ه.ق. چهار بار به خوارزم لشکر کشید و عاقبت آنجا را ویران کرد. دشت قپچاق ومغولستان را فتح نمود و در ٧٨٢ ه.ق. پسر چهارده سالۀ خود میرانشاه را با سپاهی مأمور تسخیر خراسان کرد و خود نیز بدانان پیوست. نیشابور و هرات را گرفت و در هرات از کله های مردم مناره ها ساخت. سپس مازندران را که تا سال ٧٥٠ ه.ق. به دست ملوک باوند بود تسخیر کرد و در یورش سه ساله که از ٧٨٨ تا ٧٩٠ ه.ق. طول کشید آذربایجان، لرستان، ارمنستان، گرجستان و شروان را مسخر کرد و در اصفهان با هفتاد هزار سر بریده مناره ها ساخت. سپس به شیراز شتافت و آن را تسخیر کرد. در سال ٧٩٣ ه.ق. خوارزم راقتل عام نمود. یورش پنج سالۀ وی بین سالهای ٧٩٤ تا ٧٩٨ ه.ق. صورت گرفت و پس از آن حکومت هر شهری را به یکی از فرزندان یا خویشاوندان خود داد. سپس مسکو را مسخر ساخت و در سال ٨٠١ ه.ق. هندوستان را فتح کرد و صدهزار تن بکشت. تیمور پس از تقسیم شهرها و نواحی به سمرقند بازگشت. لشکرکشی وی را به ایران که از ٨٠٢ تا ٨٠٧ ه.ق. طول کشید یورش هفت ساله گویند. در ٨٠٣ ه.ق. با عثمانیان جنگ کرد و چند شهر را گرفت. در همین هنگام سفرائی به مصر فرستاد ولی چون نتیجه نگرفت، مصمم شد به مصر حمله کند و حلب و دمشق و سپس بغداد را تسخیر کرد. در سال ٨٠٤ ه.ق. بایزید سلطان عثمانی را مغلوب و اسیر کرد. و سپس قصد فتح چین نمود و به کنار سیحون رسید ولی در اترا بیمار شد و در سال ٨٠٧ ه.ق. به سن ٧١ سالگی درگذشت.
(از فرهنگ فارسی معین).